املش نيوز:مصاحبه با ولی جهانی املشی مولف کتاب قلعه های گیلان از سری کتاب های دانشنامه فرهنگ و تمدن گیلان
آثار تاریخی ، بخشی از هویت تاریخی هر قوم به حساب می آید . مطالعه ، پژوهش و در نهایت معرفی این آثار بخشی از توسعه ی فرهنگی و جذب گردشگری است .
در گیلان ، که آب و هوای آن چندان سازگار با سازه های تاریخی نیست ، آثار گران سنگی به جای مانده است که حفاظت و معرفی آن ها جزئی از وظایف فرهنگی ما می باشد .
آثار تاریخی ، بخشی از هویت تاریخی هر قوم به حساب می آید . مطالعه ، پژوهش و در نهایت معرفی این آثار بخشی از توسعه ی فرهنگی و جذب گردشگری است .
در گیلان ، که آب و هوای آن چندان سازگار با سازه های تاریخی نیست ، آثار گران سنگی به جای مانده است که حفاظت و معرفی آن ها جزئی از وظایف فرهنگی ما می باشد .
انسان در طول تاریخ برای دفاع از خویش همواره راه های گوناگونی را تجربه کرده است. زندگی در غارها شاید یکی از نخستین تجربه ها از این دست باشد. با گذشت زمان اقامتگاه انسان دارای دیوارهای دفاعی شد، به گونه ای که یک آبادی در داخل حصار یا قلعه جای گرفت.
در گیلان نیز قلعه در پیش و پس از اسلام در مناطق کوهستانی و جلگه ای شکل گرفت که متأسفانه بسیاری از آنها امروزه به ویرانه ها و تپه های باستانی تبدیل شده است.
در کتاب ” قلعه های گیلان” تمامی قلعه های موجود گیلان معرفی شده اند. اغلب این قلعه ها را پژوهشگر کتاب – ولی جهانی – از نزدیک مورد بررسی و پژوهش قرار داده است.
به همین منظور گفت و گوی کوتاهی با وی انجام داده ایم که از نظر می گذرد :
1- لطفا خودتان را کامل معرفی کنید و بگویید چطور به رشته ی باستان شناسی علاقه مند شدید؟
ولی جهانی هستم در سال 1351 در روستای لیل از توابع لنگرود به دنیا آمدم . تحصیلات ابتدایی را در زادگاه و تحصیلات راهنمایی و متوسطه را در مدارس املش به پایان رساندم. دوره ی کاردانی باستان شناسی را در دانشگاه مرکز آموزش عالی میراث فرهنگی و دوره کارشناسی این رشته را در دانشگاه آزاد ابهر گذراندم ودر سال 1382 در مقطع کارشناسی ارشد باستان شناسی از دانشگاه آزاد تهران فارغ التحصیل شدم . از سال 1372 در پژوهش های میدانی مختلفی در کاوش های باستانی سطح کشور حضور داشته و مقالات متعددی در نشریات مختلف به چاپ رسانده ام. قلعه های گیلان و گسکر شهر مدفون شده در جنگل هفت دغنان از دیگر کارهای پژوهشی من می باشد.که منتشر شده است
2- رشته ی باستان شناسی در دانشگاه های ایران چه جایگاهی دارد آیا از طرف داوطلبان دانشگاهی استقبال می شود ؟
در حال حاضر رشته ی باستان شناسی با توجه به تاسیس دانشکده های باستان شناسی و انجام پروژهای باستان شناسی در سراسر کشور دارای جایگاه نسبتا خوبی می باشد ولی متاسفانه اکثر دانشجویانی که در این رشته فارغ التحصیل می شوند به دلیل عدم جذب در بازار کار استقبال خوبی از این رشته به عمل نمی آورند.
3- باستان شناسی در فرهنگ و تمدن امروز جهان چه نقشی دارد آیا این تبادل و شناخت در ایران بین گذشته و امروز صورت گرفته است ؟ چه تعریف امروزی می توانیم از باستانشناسی و شناخت آن داشته باشیم ؟
دانش باستان شناسی در فرهنگ و تمدن جهان نقش بسیار مهمی را دارا بوده است و به عنوان یک علم به آن نگاه می شود ولی این دانش در برگیرنده مجموعه ای از معارف ، مفاهیم و یافته هایی است که به ما این امکان را می دهد تا تاریخ گذشته یک سرزمین و آنچه را که طی چندین هزار سال در غالب تمدن ها و فرهنگ های مختلف رشد و تکامل یافته به عنوان دستاوردها و پاسخ های بشری در برابر پرسشها، خواسته ها و رویدادهایی که شکل گرفته است به شیوه ای علمی و مستدل بشناسیم و بدین لحاظ می توان باستان شناسی را پایه ی علمی شناخت هویت ملی دانست سرزمین ما ایران از معدود بخش های این کره ی خاکی است که کارنامه ی تمدن و هنر کهنی دارد و با داشتن سابقه ای دیرین حجم عمده ای از رویدادهای تاریخی و تمدن های بشری را به خود اختصاص داده است و بدین لحاظ ضرورت بازیابی و شناخت پیشینه ی آن بیشتر از آنچه گفته شد احساس می شود .
4- جذابیت های این رشته ی تحصیلی برای یک پژوهشگر و علاقه مند در چه ویژگی هایی نمود پیدا می کند؟
چاپ و انتشار کتاب، مقاله، تحقیقات علمی و فرهنگی از آن جمله است که افق تازه ای را پیش چشم فرهیختگان و دانش پژوهان این سرزمین می گشاید .
5- شما کتاب قلعه های گیلان، از سری کتابهای دانشنامه ی فرهنگ و تمدن گیلان را تالیف کرده اید این همکاری چگونه شکل گرفت ؟
از آنجایی که اینجانب کارشناس ارشد باستان شناسی سازمان میراث فرهنگی بوده ام در این مدت با جناب آقای طالبی مدیر مسوول مجله ی موزه های ایران در تماس بودم از این طریق معرفی شدم به حوزه هنری گیلان که منجر به چاپ قلعه های گیلان شد.
6- شما در این کتاب، قلعه های گیلان را از لحاظ نحوه ی استقرار و وضع دفاعی به سه دسته ی جلگه ای، کوهپایه ای و کوهستانی تقسیم کرده اید و آثار به جا مانده ای را در این تقسیمات جغرافیایی نام برده اید احتمال اینکه هنوز آثار کشف نشده ای در استان گیلان باشد، وجود دارد؟
در مجموع بیش از 2000 اثر تاریخی در گیلان وجود دارد که بیش از 90 قلعه ی تاریخی توسط نگارنده مورد شناسایی و بررسی قرار گرفته است ولی از آنجایی که حجم کتاب قلعه های گیلان بر اساس تعهدات دانشنامه 100 صفحه بوده است حتی الامکان سعی نمودم که کتاب قلعه های گیلان را بصورت خلاصه و فشرده بنویسم .
7- شما در همین تقسیم بندی به 2 ویژگی دفاعی و مسکونی برای قلعه های گیلان اشاره کرده اید این تقسیم بندی ها بیشتر بر چه اساسی شکل گرفته اند ؟
با توجه به انبوه قلعه های باستانی در گیلان در تقسیم بندی آنها سعی شده قلعه های گیلان را به 3 بخش جلگه ای ، کوه پایه ای و کوهستانی ( قلعه های دفاعی و مسکونی ) تقسیم بندی نمایم . تعدادی از قلعه ها در گیلان هم جنبه ی دفاعی داشته و هم جنبه ی مسکونی. ماننده قلعه ی لیسار تالش این قلعه زمانی به عنوان دفاع از روستا یا شهری که در کنار آن قرار داشته استفاده شده و زمانی دیگر که شهر یا روستاها ی اطراف آن آرامش داشته اند و از هیچ نقطه ای به آنها حمله نمی شد معمولا در چنین مواقعی نظامیان که در داخل قلعه زندگی می کردند سعی می کردند خانواده های خودشان را به داخل قلعه ببرند و به عنوان محل استقرار از آن استفاده کنند.
8- پس از شناسایی قلعه های به جا مانده در استان گیلان آیا اقدامات حفاظتی یا باز سازی برای حفظ این قلعه ها انجام شده است ؟
تعداد محدودی از قلعه های گیلان توسط سازمان میراث فرهنگی و صنایع دستی گیلان مورد مرمت قرار گرفته که از جمله می توان به قلعه رودخان اشاره کرد ولی تعدادی دیگر از قلعه های استان بعد از شناسایی ثبت و ضبط عملیات کاوشهای باستان شناسی در آن صورت گرفته که می توان به قلعه هایی مانند لیسار تالش، قلعه کول فومن، قلعه رودخان و … اشاره کرد ولی بعد از چاپ کتاب قلعه های گیلان این کتاب به کلیه ی پایگاههای حفاظتی وابسته به میراث فرهنگی ارسال شده است و به عنوان یک منبع بسیار خوب در اختیار علاقمندان قرار گرفته است و اکثر قلعه های معرفی شده تحت حفاظت سازمان میراث فرهنگی در آمده است و استقبال بسیار خوبی از چاپ آن به عمل آمده است .
9- با توجه به آثار چاپ شده ی شما مانند قلعه های گیلان ، جاذبه های تاریخی گیلان و گسکر شهر مدفون شده در جنگل هفت دغنان آیا مجموعه یا پژوهش دیگری در زمینه گیلان شناسی یا آثار باستانی این استان در دست انتشار دارید ؟
کتاب باستان شناسی املش شامل 420 صفحه رنگی و سیاه و سفید است این کتاب توسط سازمان میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری به چاپ رسیده است و در اختیار علاقمندان قرار گرفته است
تمدن املش در 136 صفحه جهت چاپ در اختیار دانشنامه فرهنگ و تمدن گیلان قرار گرفته وغارهای گیلان در دست تدوین است
بررسی معادن قدیمی گیلان ( طرح مشترک ) با مدیریت زمین شناسی دانشگاه آزاد لاهیجان در دست اجرا دارم آموزش عملی 40 نفر از دانشجویان رشته ی باستان شناسی دانشگاه آزاد چالوس در شهر تاریخی گسکر و همچنین طرح مشترک در خصوص بررسی شناسایی غارهای باستانی گیلان با دانشگاه هان یانگ کره ی جنوبی دارم مقاله ای تحت عنوان قلاع تاریخی گیلان در نخستین سمینار باستان شناسی کشورهای آسیایی در کتاب مجموعه ی مقالات دانشگاه هان یانگ کره ی جنوبی چاپ شد ه است و بالاخره مقاله ای مشترک بین اینجانب و سرکار خانم آری ماتسو از دانشگاه توکیو در مجلات کشور ژاپن تحت عنوان استقرارهای عصر آهن در گیلان که در دست چاپ است .
10- از فرصتی که در اختیار ما قرار دادید سپاسگزارم ؟
خواهش می کنم من هم از توجه و فرصت پیش آمده ممنونم